shimidoon.ir

شیمی تجزیه چیست؟

واژه ی تجزیه در فارسی دو کاربرد دارد که برای هر کدام از آنها دو عبارت کاملا مجزا استفاده می شود:
1)تجزیه به معنای تحلیل یا آنالیز که در علوم مختلف از جمله شیمی کاربرد دارد.
2)تجزیه به معنای از هم پاشیدن که الزاما به معنی تحلیل نخواهد بود
 
شیمی تجزیه شاخه ای از شیمی هست که به مطالعه روش های بنیادین جداسازی، شناسایی و بررسی کمی اجزای طبیعی یا مصنوعی یک ماده می پردازد
به طور خلاصه، شناسایی جز به جز ترکیب مواد به صورت کیفی و کمی
در ادامه به بررسی برخی از مفاهیم پایه ای این شاخه از علم می پردازیم:
نمونه(Sample): آن بخشی از جهان که ما در آن به بررسی میپردازیم و در شیمی تجزیه مقداری ماده است، نمونه نام دارد.
آنالیت(Analyte): آن جزئی که ما به دنبال تعیین غلظت یا مقدار آن هستیم، آنالیت نام دارد.
صحت(Accuracy): یا درستی میزان نزدیکی مقدار بدست آمده توسط آزمایش با میزان واقعی است. میزان واقعی معمولا شناخته شده نیست و از میزان ارزیابی تجربیاستفاده میشود.
دقت(Precision): میزان شباهت فرآیند اجرا شده در تعیین مقدار آنالیت، که با نزدیکی پاسخها ارزیابی میشود، دقت نامیده میشود. عموماً از انحراف استاندارد برای نشان دادن آن استفاده میشود. دقت با صحت لزوماً رابطهای ندارد.

انواع خطا

خطای سیستماتیک(Systematic Error): خطای مربوط به روش انجام کار است. این خطا معین و جهتدار است. مثال این خطا دستور کار اشتباه برای تعیین یک ماده است و در جهتی خاص رخ می دهد.

خطای غیر سیتماتیک یا نامعین(Random Error): این خطا مربوط به ذات شیمی، ابزار و سایر مواردی است که هرگز صفر نمیشود. خطاهای انسانی به جز خطاهای بزرگ نیز در این حیطه قرار دارند. مانند خطای خواندن حجم بورت

خطای بزرگ: این خطا مربوط به یک اشتباه بزرگ است. مانند خطا در خواندن محل ممیز وزن یک ترازو. این خطا بسادگی قابل تشخیص است.

خطای نسبی(Relative Error): میزان این خطا به مقدار کل حجمها و وزنها بستگی دارد و با تغییر آنها تغییر میکند، در نتیجه میزان نسبی خطا تغییر چندانی نمیکند. مانند خطای غلظت محلول ابتدایی که در همه نمونه ها به طور متناسب بروز خواهد کرد.

E =Xi – X t\ X t *100 فرمول خطای نسبی

خطای مطلق(Absolute Error): میزان این خطا ثابت است و به حجم و وزن ارتباطی ندارد در نتیجه با افزایش آنها میزان نسبی آن کم میشود. مانند وجود ناخالصی در ظرف که با فزایش حجم بیشتر نمیشود.

فرمول خطای مطلق |E =|X i – X t

انواع انالیز تجزیه و تحلیل که در شیمی تجزیه به کار میرود به دو دسته کمی و کیفی تقسیم بندی می شود.
در تجزیه کیفی (Qualitative Analysis)نوع اجزای موجود در نمونه بررسی می شود در اصل در تجزیه کیفی از خودمان می پرسیم این ماده از چه نوعی هست.
درتجزیه کمی(Quantitative Analysis) مقدار یا غلظت هر یک از اجزا مورد نظر بررسی خواهد شد و در این نوع از خودمان می پرسیم چه مقدار از ماده  داریم.
باید توجه داشته باشیم که: آنالیز کیفی بر آنالیز کمی تقدم دارد و ابتدا باید نوع ماده رو تشخیص دهیم و بعد غلظت ان تعیین می گردد.
مراحل اندازه گیري کمی عبارتند از:
 
الف- انتخاب روش آنالیز (روش حجمی یا وزنی)
ب- نمونه برداري
ج- تهیه نمونه آزمایشگاهی (مثلا انتخاب حلال مناسب و تهیه محلول)
د- حذف مداخله کننده ها (موادي که در واکنش وارد میشوند ولی هدف ما براي آنالیز نیستند)
ه- انجام واکنش تعیین مقدار
و- انجام محاسبات

روش های اندازه گیری تجزیه ای به دو دسته کلاسیک و دستگاهی تقسیم بندی میشوند :

روش های اندازه گیری تجزیه ای به دو دسته کلاسیک و دستگاهی تقسیم بندی میشوند :

روشهای کلاسیک: روش هایی ارزان تر و در دسترس تر هستند. به طور نسبی روش های کلاسیک ارزانتر از روش های دستگاهی هستند و معمولا زمان آنالیز بیشتری نیز دارند که شامل: روشهای آنالیز کیفی، آزمون های شیمیایی ،آزمون شعله ،روش های وزن سنجی ،وزن سنجی ،سنجش حجمی می باشد که اصلی ترین روش های کلاسیک روش وزن سنجی و روش تیتراسیون است.

روش های دستگاهی: این روش به بررسی آنالیت با استفاده از ابزارهای علمی و دستگاه ها می پردازد و روش های آن شامل: روشهای طیف سنجی، طیف سنجی جرمی ،آنالیز الکتروشیمیایی، آنالیز حرارتی، جداسازی، روش های هیبریدی، ریزنگاری و آزمایشگاه‌های تراشه‌ای می باشند.