یکی از مهم ترین وسایل هر آزمایشگاه شیمی قطعا ترازو است. این که ترازو کالیبره شده باشد یا نه می تواند تفاوت بزرگی در نتیجه نهایی آزمایشات ایجاد کند. اکثر ترازو های آزمایشگاهی تا سه رقم بعد از اعشار را دارند. این ترازو ها معمولا همه نیاز های آزمایشگاه را جوابگو هستند و معمولا تا 300 گرم هم می توانند اندازه گیری کنند.
اما در برخی آزمایشگاه های مجهز تر، ترازو هایی تا 5 رقم بعد از اعشار نیز وجود دارد که طبیعتا دقت اندازه گیری شان 100 برابر ترازو های بالا بوده و در کار های حساس تر که معمولا مرتبط با شیمی تجزیه هستند استفاده می شود. در این نوع ترازو ها، علاوه بر کالیبره بودن، ترازو باید روی سطوح خاص ضد لرزش هم نصب شده باشد تا لرزش های طبیعی ساختمان روی آن اثر نگذارد.
پیش از پرداختن به کالیبره کردن ترازو، ابتدا چند نکته را رعایت کنید.
تمیز بودن ترازو
یکی از مواردی که می تواند روی دقت ترازو اثر گذاشته و همچنین روی عمر دستگاه نیز اثر گذار است تمیز بودن آن است. توجه داشته باشید که سطح سنگ ترازو و زیر آن بایستی همیشه تمیز و عاری از هر گونه گرد و غبار باشد. برای تمیز کردن این سطوح می توانید از یک برس قلم موی تمیز و یا یک دستمال کاغذی خشک و تمیز استفاده کنید.
توجه کنید که هرگز نباید دستمال مرطوب و یا برس خیس را روی تراز بکشید. رطوبتی که پس از تمیز کاری شما وارد دستگاه می شود می تواند به شدت روی عمر دستگاه و دقت اندازه گیری اش اثر بگذارد.
نکته بعد این که سعی کنید برای ترازو یک کاور از جنس پلاستیک تهیه کنید؛ به نحوی که این کاور همه ترازو را در بر گرفته و بتواند مانع ورود بخارات و گرد و غبار به روی ترازو شود. در فضای آزمایشگاه همیشه بخاراتی از آب و اسید و قلیا و… وجود دارد که می تواند به ترازو آسیب برساند. بنابراین نسبت به بخاراتی که در فضای آزمایشگاه دارید، توجه خاصی داشته باشید.
محل قرار گیری ترازو
یکی دیگر از مواردی که روی دقت ترازو اثر گذار است مکانی است که ترازو را آن جا قرار می دهید. ترازو باید روی سطحی کاملا صاف، بدون لرزش و دور از پنجره باشد. سطح زیرین ترازو باید به قدری محکم و سفت باشد که به هنگام فشار دادن کلید های ترازو، حتی ذره ای لرزش اضافی ایجاد نکند.
برای اطمینان از این که آیا سطح زیر ترازوی شما به اندازه کافی سفت هست یا نه، می توانید یک سنگ صفحه ای را زیر آن بگذارید. سنگی که انتخاب می کنید باید کاملا صاف و بدون شیب باشد تا علاوه بر حفظ تراز بودن ترازو، بتواند سطح محکمی ایجاد کند که لرزش ها را به حداقل برساند.
تراز بودن سطح ترازو
یکی دیگر از موارد مهم در دقت ترازو، تراز بودن سطح آن است. روی ترازوی شما یک حباب تراز نصب شده است. این حباب به صورت یک شیشه دایره ای است که در مرکز آن یک دایره رسم شده و در داخل آن یک حباب بسیار کوچک وجود دارد. شما باید سطح زیر ترازو را به نحوی تنظیم کنید که این حباب، دقیقا در مرکز دایره میانی حباب تراز واقع شود.
در این حالت، سطح سنگ ترازوی شما با سطح افق موازی شده و هیچ وزن اضافه ناشی از کج بودن سنگ را نشان نخواهد داد. البته توجه داشته باشید که این به تنهایی کافی نبوده و شما برای وزن کردن مواد، همیشه باید سعی کنید تا ماده مورد نظر را در مرکز سنگ ترازو بریزید تا بالاترین دقت اندازه گیری را داشته باشید.
جعبه شیشه ای را جدی بگیرید
بالای سنگ بسیاری از ترازو ها، یک باکس شیشه ای یا پلاستیکی وجود دارد که از سه طرف آن درب های کشویی داشته و شما می توانید از طریق این درب ها، ماده را روی ترازو گذاشته یا از روی آن بردارید. توجه کنید که این باکس، جلوی عبور جریان هوا، صدا و… را می گیرد و مانع تاثیر عوامل محیطی می شود.
در ترازو های دقیق، حتی صحبت کردن در کنار ترازو نیز می تواند روی دقت آن اثر بگذارد، در باز بودن پنجره، روشن بودن سیستم تهویه هوا و… همه و همه می تواند روی دقت اندازه گیری های شما موثر باشد. اما با یک باکس ساده که روی همه ترازو ها وجود دارد می تواند مانع رخداد این خطا ها باشد.
بنابراین همیشه این باکس را روی ترازو بگذارید و هرگز آن را حذف نکنید. این باکس علاوه بر جلوگیری از تاثیر عوامل مکانیکی، همچنین می تواند مانع نشستن گرد و خاک نیز شده و تعداد دفعات تمیز کاری دستگاه تان را کاهش می دهد.
چگونه ترازو را کالیبره کنیم؟
کالیبره کردن ترازوی آزمایشگاهی بسته به نوع ترازو متفاوت است. اما به طور کلی در ترازو های با دقت سه رقم بعد اعشار مکانیسم یکسان بوده و در بسیاری از تراز های با دقت 5 رقم بعد اعشار نیز همین طور است. پس از تمیز کردن و رعایت مراحل بالا، برای کالیبره کردن ترازو، مراحل زیر را دنبال کنید.
- ترازو را روشن کرده و منتظر بمانید تا عدد صفر را نشان دهد. اگر عدد صفر نشد، به صورت دستی با استفاده از دکمه tare که در برخی ترازو ها با علامت T نمایش داده می شود آن را صفر کنید.
- دکمه را برای چند ثانیه نگه دارید تا به صورت چشمک زن عدد مشخصی را نشان دهد. این عدد وزن یکی از وزنه هایی است که روی ترازو به شما داده شده است.
- وزنه درخواست شده توسط ترازو را روی سنگ ترازو قرار دهید تا عدد چشمک زن به عدد ثابت بدون چشمک زدن تبدیل شود.
- وزنه را بردارید و منتظر بمانید تا عدد صفر نمایش داده شود.
- همان وزنه را مجدد روی سنگ قرار دهید و درست بودن عدد ترازو را چک کنید.
یک نکته بسیار مهم:
وزنه هایی که برای کالیبره کردن دستگاه استفاده می کنید مبنای اندازه گیری های شما هستند. بنابراین پیش از استفاده از آن ها، وزنه ها را کاملا تمیز کرده و سعی کنید هیچ گونه آلودگی روی آن ها نباشد. بهتر است پس از تمیز کردن آن ها، برای جا به جا کردنشان، از یک پنس تمیز استفاده کنید تا آلودگی دست شما مجدد آن ها را کثیف نکند.
