آب ژاول صنعتی

آب ژاول صنعتی و شیمی

به لحاظ شیمیایی، آب ژاول صنعتی یکی از نمک های کلر دار سدیم است. این نمک از کنار هم قرار گرفتن کاتیون سدیم و آنیون اکسی کلرید ساخته شده است. وجود این دو یون در کنار یکدیگر، باعث شده تا آب ژاول تمایل زیادی برای ترکیب شدن با بسیاری از مواد را داشته باشد. از جرم داخل فلاسک چای گرفته تا ضدعفونی کردن بیمارستان ها، آب ژآول همه جا کاربرد دارد.

وایتکس

این ماده به نام علمی سدیم هیپوکلریت و نام تجاری آب ژاول شناخته می شود. همچنین نام های دیگری مثل، وایتکس، هیپوکلریت سدیم، فرمین و… نیز دارد که کمتر متداول اند. این ماده در گرید های مختلف تولید شده و در بازار به فروش می رسد. از جمله آن ها می توان به محلول 6 درصد و 15 درصد آن اشاره کرد.

هرچه درصد ماده در محلول بیشتر باشد؛ خواص شدید تری را از خود نشان می دهد. به عنوان مثال، اگر آب ژاول 1 درصد روی لباس رنگی بریزید، شاید تغییر رنگ چندانی مشاهده نکنید. اما اگر محلول 15 درصد را روی یک لباس رنگی بریزید؛ به وضوح تفاوت را احساس خواهید کرد. رنگ لباس به سرعت از بین رفته و لباس سفید می شود.

در جدول زیر به برخی خواص فیزیکی و شیمیایی این ماده اشاره شده است. این جدول برای یک گرید صنعتی صادق می باشد.

pH این ماده در حدود 11 بوده و بنابراین ماده ای قلیایی به حساب می آید. بنابراین می تواند واکنش شدیدی با اسید ها داشته باشد. این ماده می تواند در معرض نور و یا حرارت به تدریج تجزیه شده و اکسیژن آزاد کند. بنابراین برای نگهداری از این ماده، بسیار مهم است که آن را در مکانی دور از تابش مستقیم نور خورشید و حرارت قرار دهید.

آب ژاول صنعتی

آب ژاول صنعتی در واقع محلولی از 15 تا 16 درصد هیپوکلریت سدیم است. این محلول بویی تند و تقریبا غیر قابل تحمل دارد. شما حتما بوی آن را به هنگام شستشوی سرویس بهداشتی احساس کرده اید. این بو می تواند برای انسان مضر باشد. در صورت قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آن، ریه ها آسیب دیده و می تواند باعث بروز آسیب های دائمی شود.

این ماده در صورت تجزیه شدن فرآیند زیر را دنبال کرده و رفته رفته از بو و رنگ آن کاسته می شود. در نهایت، با تجزیه شدن تمام ماده، یک محلول از آب نمک باقی می ماند.

روش های تولید آب ژاول

این ماده را می توان به روش های مختلف آزمایشگاهی و صنعتی تولید کرد. در روش های آزمایشگاهی، می توان از محلول آب نمک استفاده کرد. در این روش، ابتدا یک محلول با غلظت مشخص از سدیم کلرید تهیه شده و سپس تحت فرآیند الکترولیز قرار می گیرد.

الکترولیز محلول آب نمک تا رسیدن به غلظت 150 گرم بر لیتر سدیم هیپوکلریت ادامه می یابد. در نهایت محلول از طریق صافی ها فیلتر شده و بسته بندی می شود. در روش دیگر که کمتر متداول است؛ گازکلر به درون محلول سود مایع دمیده می شود. این روش نیازمند استفاده از مقدار زیادی گاز کلر و تامین شرایط خاص می باشد.

تامین چنین شرایطی سخت بوده و در مقیاس صنعتی صرفه چندانی ندارد. بنابراین اکثر تولید کنندگان این ماده به سراغ روش الکترولیز رفته و از آن استفاده می کنند.امروزه در ایران و سراسر جهان کارخانه های متعددی وجود دارد که از این روش استفاده می کنند.

کاربرد های آب ژاول صنعتی

همانطور که می دانید؛ بزرگ ترین مصرف کنندگان آب ژاول صنعتی، شرکت ها و یا واحد هایی هستند که به نوعی با ضد عفونی کردن، پاک سازی و یا رنگ بری در ارتباط اند. به عنوان مثال، یکی از مصرف کنندگان عمده این محصول، استخر های آب هستند. این مجموعه ها برای ضد عفونی کردن آب از این ماده استفاده می کنند.

همچنین کارخانجات کاغذ سازی، لباسشویی های صنعتی، تولید کنندگان مواد ضد عفونی کننده مثل مایع لباس شویی، تولید کنندگان انواع شامپو و صابون، شیشه شور و… نیز از مصرف کنندگان این ماده ارزشمند هستند. در ادامه به صورت فهرست وار به برخی کاربرد های آب ژاول صنعتی می پردازیم:

• در صنایع رنگرزی به عنوان عاملی برای از بین بردن رنگ پارچه استفاده می شود.
• در صنایع تصفیه آب و فاضلاب برای از بین بردن بوی بد فاضلاب استفاده دارد.
• این ماده می تواند ترکیبات گوگردی و آمونیاکی را حذف کند بنابراین به عنوان عامل گند زدا استفاده می شود.
• از آب ژاول برای جلوگیری از ایجاد جلبک و قارچ در برج های خنک کننده استفاده می شود.
• عمده مصرف این ماده در پاک کننده های خانگی و به عنوان لکه بر سطوح و لباس های سفید کاربرد دارد.
• در صنایع پزشکی نیز برای ضد عفونی کردن مکان های استریل کاربرد دارد.
• در صنایع آبکاری فلزات برای حذف سیانور از حمام های آبکاری استفاده می شود.

خطرات و نکات ایمنی

آب ژاول صنعتی یک ماده خورنده با بوی زننده است. بنابراین باید از این ماده در ظروف پلیمری در بسته و آب بند نگهداری شود. این ماده می تواند در واکنش با برخی مواد شوینده دیگر تولید گاز های خطرناک کند. به عنوان مثال، آب ژاول در واکنش با آمونیاک می تواند ماده ای به نام کلروآمین تولید کند.

کلرو آمین نیز می تواند تولید هیدرازین کند که ماده ای بسیار سمی است. هیدرازین همچنین ماده ای انفجاری بوده و می تواند باعث بروز انفجار، آتش سوزی و خسارات شدید شود. بنابراین در محدوده ای که این ماده انبار می شود؛ نباید آمونیاک و یا مواد آمونیاکی وجود داشته باشد.

همچنین می دانیم که این ماده می تواند در مجاورت حرارت و نور تجزیه شده و اکتیویته شیمیایی آن کاهش یابد. بنابراین باید آن را در مکانی خنک، با تهیویه مناسب و به دور از تابش مستقیم نور شدید قرار داد. همچنین باید در محل نگهداری از این ماده، شلنگ و دوش آب وجود داشته باشد تا در صورت لزوم مورد استفاده قرار گیرد.