BOD چیست؟ چه اهمیتی و کاربردی دارد؟

BOD چیست؟

BOD مخفف عبارت Biochemical Oxygen Demand است. معنی این عبارت “میزان مصرف بیوشیمیایی اکسیژن” بوده و یکی از مهمترین پارامتر ها برای سنجش کیفیت آب به شمار می رود. اما میزان مصرف بیوشیمیایی اکسیژن عبارت غریبی است و باید آن را تعریف کنیم.

همانطور که می دانید؛ محیط های آبی مثل رودخانه، آب پشت سد، آب استخر و… همگی حاوی یک سری میکروارگانیسم است. این میکروارگانیسم ها مثل ما از اکسیژن مصرف کرده و تنفس می کنند. ما از اکسیژن موجود در هوا استفاده می کنیم اما آن ها از اکسیژن محلول در آب استفاده می کنند. بنابراین در اثر حضور و زندگی آن ها، میزان اکسیژن محلول در آب کاهش می یابد.

کم شدن اکسیژن محلول در آب می تواند نشان دهنده وجود میکروارگانیسم های مختلف بوده و با استفاده از BOD می توان کیفیت آب را از نظر وجود یا عدم وجود آلودگی های میکروبی و باکتریایی بررسی کرد. بنابراین همواره نیاز است تا این پارامتر به صورت بسیار دقیق اندازه گیری شده و کنترل شود.

BOD از یک نمونه آب که در دمای 20 درجه سانتی گراد به مدت 5 روز انکوباتور شده باشد اندازه گیری شده و به دست می آید. روش های مختلف دستگاهی و کلاسیک (غیر دستگاهی) برای سنجش و ارزیابی این پارامتر وجود دارد. در این مقاله صرفا به بررسی این پارامتر پرداخته و در مقالات دیگر به روش های اندازه گیری آن می پردازیم.

کاربرد های BOD

اندازه گیری مصرف بیوشیمیایی اکسیژن در آب کاربرد های مهمی در سنجش و ارزیابی کیفیت آب و پساب دارد. این که چه مقدار میکروارگانیسم در آب وجود دارد بسیار مهم است. فرض کنید که تشنه هستید و می خواهید از آب در آشپزخانه تان بخورید. دوست دارید که آب آشامیدنی بدون باکتری و میکروب بوده و شما را مریض نکند. همچنین دوست دارید که آب آشامیدنی بوی بدی نداشته باشد و شفاف و بدون هر گونه جلبک و یا آلودگی باشد.

همه این ها و بیش از آن را می توان با اندازه گیری BOD آب به دست آورد. وجود میکروارگانیسم های مختلف در آب باعث می شود تا آب کدر، بد بو، بد مزه و مسمومیت زا باشد. یکی از متداول ترین آلودگی های میکروبی آب، وجود یک باکتری به نام EColi است. این باکتری می تواند باعث بروز مسمومیت های شدید شده و خطرناک باشد. بنابراین اندازه گیری BOD آب بسیار مهم است.

اصول اندازه گیری BOD

برای اندازه گیری BOD باید اکسیژن محلول در آب (DO) در دو مرحله قبل و بعد از زمان ماندگاری اندازه گیری شود. ابتدا اکسیژن محلول در آب اندازه گیری می شود و سپس نمونه در دما و شرایط خاص به مدت چند روز نگهداری می شود تا میکروارگانیسم ها فرصت داشته باشند از اکسیژن آب استفاده کرده و رشد کنند.

در این مرحله اکسیژن محلول در آب در اثر فعالیت میکروارگانیسم ها کاهش می یابد و با اندازه گیری DO می توان آن را محاسبه کرد. اختلاف DO های اندازه گیری شده در این دو مرحله معادل با مقدار اکسیژنی است که توسط میکروب ها مصرف شده است.

BOD و COD چه فرقی دارند؟

COD عبارت است از میزان اکسیژنی که برای تبدیل مواد شیمیایی استفاده می شود؛ در حالی که BOD میزان اکسیژنی است که برای فعالیت و ادامه حیات میکروارگانیسم ها استفاده می شود. در واقع COD ناشی از وجود آلودگی های شیمیایی و BOD ناشی از آلودگی میکروبی، باکتریایی و امثال آن است. در واقع هرچه میزان COD بیشتر باشد؛ آب به لحاظ شیمیایی آلوده تر است.

بنابراین هر دو این پارامتر ها به آلودگی های آب اشاره دارد اما یکی ناشی از آلودگی میکروارگانیزم ها و دیگری مربوط به آلودگی های شیمیایی است. هر دو این آلودگی ها برای حیات انسانی و جانوری و نیز محیط زیست مخرب و خطرناک است.