اسانس چیست؟
اسانسها ترکیبات غلیظی هستند که از گیاهان معطر استخراج میشوند. هدف از تولید اسانسها جذب عطر، طعم و فواید طبیعی گیاهان است. این ترکیبات از بخشهای مختلف گیاه مانند دانهها، گلها، پوست، ریشه، برگ، ساقه، میوه و رزین گیاهان (صمغ) استخراج میشوند.
جالب است بدانید برای ساخت یک بطری اسانس، صدها کیلوگرم گیاه لازم است. به عنوان مثال، برای تولید یک لیتر اسانس گل محمدی، باید چهار تن گلبرگ عصارهگیری شود.
خصوصیات شیمیایی اسانسها
اسانسها معمولاً ترکیبات آروماتیک فرار هستند، به این معنی که مولکولهای آلی کوچکی دارند که تمایل دارند به سرعت از حالت جامد یا مایع به حالت گاز در دمای اتاق تغییر یابند. به عبارت دیگر، این ترکیبات به دلیل سرعت بالای تغییر حالت، به ترکیبات فرار معروفند.
هنگامی که یک بطری اسانس را باز میکنید، فوراً متوجه میشوید که عطر آن قوی است و معمولاً حتی از فاصله کمی آن را بو میکنید. خواص فیزیکی و شیمیایی ترکیبات آروماتیک فرار در اسانسها باعث میشود تا به سرعت در هوا حرکت کنند و مستقیماً با حسگرهای بویایی در بینی تعامل داشته باشند.
تا به امروز 3000 نوع از ترکیبات آروماتیک فرار شناسایی شده است. ماهیت یک اسانس در گیاهشناسی از گیاهی به گیاه دیگر و از گونهای به گونه دیگر متفاوت است. نسبت ظریف و دقیق ترکیب عناصر معطر موجود در هر اسانس باعث ایجاد خاصیت منحصر به فرد آن میشود.
انواع اسانسها
اسانسها به سه دسته کلی تقسیم میشوند:
- اسانسهای طبیعی: این اسانسها با تقطیر، فشردن و استخراج با حلال به دست میآیند.
- اسانسهای شبهطبیعی: این اسانسها از ترکیب مواد اولیه معطر به وجود آمده و رایحهای مشابه اسانسهای طبیعی دارند.
- اسانسهای مصنوعی: این اسانسها به صورت صنعتی از مواد شیمیایی آلی به دست آمده و عطری مشابه اسانسهای طبیعی دارند.
تفاوت بین اسانس و عصاره
- نحوه ساخت: در ساخت اسانسها از بخار برای استخراج قسمتهای بسیار معطر و غلیظ ریشه گیاه، گل، برگ، پوست و میوه استفاده میشود. اما در تهیه عصارهها، گیاه یا گل در یک حلال (معمولاً گلیسیرین، الکل یا آب) خیسانده میشود تا خواص گیاه به آن منتقل شود.
- فواید برای پوست: اسانس دارای خواص آنتیاکسیدانی و ضدباکتریایی است که میتواند در برابر مشکلات موضعی (مانند قارچ و مخمر) محافظت کند. اما عصاره دارای خواص ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی است که میتواند پوست را التیام بخشد، آرام کند و تسکین دهد.
- مصرف: اسانسها به دلیل غلظت بالا و معطر بودن زیاد، در صورت استفاده مستقیم روی پوست ممکن است باعث تحریک، واکنشهای آلرژیک و قرمزی پوست شوند. در حالی که عصارهها رقیقتر هستند و میتوان آنها را در مقادیر بیشتر استفاده کرد و برای پوست ملایمتر هستند.
- غلظت: اسانسها بسیار غلیظ و خالص هستند و استفاده خالص از آنها ممکن است باعث طعمدهی زیاد و یا حساسیت پوستی شود. اما عصارهها رقیقتر هستند و فواید گیاهی را که از آن مشتق شدهاند، ارائه میدهند.
روشهای تولید اسانس
- تقطیر با بخار: رایجترین روش استخراج اسانسها است. در این روش، آب و قسمت مورد نظر گیاهان معطر در دستگاههای تقطیر قرار داده میشود. بخار حاصل از جوشیدن آب، اسانسها را از گیاهان خارج کرده و سپس بخار مملو از اسانس در یک کندانسور خنک میشود و به مایع تبدیل میشود.
- فشار سرد: این روش برای استخراج اسانس از مرکبات مانند لیمو، گریپفروت، لیموترش، پرتقال و نارنگی استفاده میشود. پوست مرکبات در دستگاههایی با سنبله قرار میگیرد که در حین چرخش، پوست آنها را سوراخ میکند و مواد ضروری میوه را آزاد میکند.
- برش صمغ: برای استخراج اسانسهایی مانند کندر و مر از برش رزین استفاده میشود. گیاه مادهای شیرهمانند تولید میکند که بعد از جمعآوری، تقطیر میشود.
- استخراج با حلال: در این روش از حلالهایی مانند اتانول، متانول یا هیدروکربنهای مبتنی بر نفت مانند هگزان و پنتان استفاده میشود. حلال به ساختارهای گیاه نفوذ کرده و اسانسها را آزاد میکند. سپس ترکیب حاوی حلال و اسانس فیلتر میشود تا حلال تا حد ممکن حذف شود.
نمونهای از استخراج با حلال
نمونهای از استخراج با حلال، عصاره وانیل است. اسانسهای گیاه در الکل باقی میمانند و برای استخراج ترکیب معطر و مطلوب وانیل از ساختار غلافهای آن استفاده میشود.
به این پست چند تا ستاره میدی؟
برای امتیاز دهی روی ستاره ها کلیک کن
امتیاز میانگین 5 / 5. تعداد رای ها 1