شناساگر چیست؟
شناساگر، یا اندیکاتور از واژه indicatore که یک کلمه لاتین است گرفته شده. به طور کلی اندیکاتور ها یک نوع اسید یا باز ضعیف هستند که با تغییر غلظت یون های هیدروژن در محلول های بازی و اسیدی تغییر رنگ می دهند. آن ها در محلول های آلی و یا آبی به روش های مختلفی تفکیک شده و رنگ هایی متفاوتی را نشان می دهند.
با استفاده از اندیکاتور ها می توان تغییر رنگ، جذب، تشکیل رسوب، تشکیل حباب و حتی تغییر دما را بررسی کرد. برای مثال، فلورسئین نوعی اندیکاتور ها جذب است که از تغییر رنگ آن برای تشخیص واکنش کامل یون نقره با یون کلرید استفاده می شود.
هنگامی که یون نقره به اندازه کافی با رسوب کلرید واکنش دهد؛ نقره اضافی روی سطح فلورسئین جذب می شود. فلورسئین با نقره جذب شده تغییر رنگ داده و از زرد مایل به سبز، به قرمز تغییر می کند. اما اصلی ترین کاربرد شناساگر ها استفاده در تیتراسیون های اسید و باز برای تعیین pH محلول می باشد.
یکی از رایج ترین کاربرد اندیکاتور ها، استفاده در تیتراسیون های اسید و باز برای تعیین pH محلول می باشد. هر اندیکاتور ها در رنج های متغاوتی از pH تغییر رنگ می دهند. به عنوان مثال، فنول فتالئین در pH های کمتر از 8 بی رنگ و در بالاتر از آن ارغوانی رنگ می شود.
ویژگی های یک شناساگر خوب
- باید هم حساس و هم به راحتی قابل تشخیص باشند.
- تغییر رنگ باید سریع باشد. برای تشخیص دقیق نقطه پایانی باید تغییر رنگ سریع باشد.
- شناساگر ها نباید شرایط نمونه را تغییر دهد. به عنوان مثال، متیل زرد با اضافه شدن به یک محلول قلیایی محلول را زرد می کند. اما اگر اسید به محلول اضافه شود، رنگ تا زمانی که pH خنثی شود، زرد باقی می ماند. به طور معمول، متیل زرد در غلظت های بسیار کم، در محدوده قسمت در میلیون استفاده می شود. این مقدار کم برای مشاهده تغییر رنگ قابل مشاهده کافی است، اما برای تغییر خود نمونه کافی نیست.
انواع شناساگر ها
شناساگر ها با توجه به نوع ساختار، به طور کلی به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند. طبیعی ها آن هایی هستند که به طور طبیعی از محیط زیست به دست می آیند و مصنوعی ها مواردی هستند که به طور طبیعی در محیط اطراف ما وجود ندارند؛ بلکه حاصل سنتز های آزمایشگاهی اند.
شناساگر های طبیعی
شاخص های طبیعی بیشتر از گیاهانی که دارای آنتوسیانین هستند به دست می آیند.
مانند: تورنسل، گل رز چینی، کلم قرمز، زردچوبه، چغندر همگی نمونه هایی از شناساگر های طبیعی اطراف ما هستند.
انواع شناساگر های طبیعی
لیتموس
متداول ترین شناساگر مورد استفاده برای ساحت کاغذ تورنسل است. از گیاهی به نام گلسنگ (گروه تالوفیت) ساخته می شود. تورنسل در محلول خنثی به رنگ بنفش است. کاغذ لیتموس معمولا به دو رنگ موجود است لیتموس آبی و لیتموس قرمز، از لیتموس آبی برای محیط بازی و از لیتموس قرمز برای محیط اسیدی استفاده می شود.
زرد چوبه یکی دیگر از شاخص های طبیعی به رنگ زرد روشن است و از گیاه زردچوبه به دست می آید.
شناساگر رز چینی یک محلول شناساگر است که از گل قرمز گیاه هیبیسکوس (گل رز چین) استخراج می شود. رز چینی هنگامی که به اسید اضافه می شود، رنگ آن به سرخابی (صورتی تیره) تغییر می کند و هنگامی که به محلول بازی (به عنوان مثال، جوش شیرین) اضافه می شود، رنگ آن از صورتی روشن به سبز تغییر پیدا می کند.
کلم بنفش هنگامی که به محلول اسید یا بازی اضافه می شود، رنگ آن تغییر می کند.مولکول رنگدانه فلاوین یا آنتوسیانین موجود در کلم بنفش باغث تغییر رنگ آن است. این مولکول رنگدانه زمانی که در محلول اسیدی قرار گیرد از بنفش به قرمز، و هنگامی در محیط قلیایی قرار گیرد محلول را آبی مایل به سبز می کند.
شناساگر های مصنوعی
شناساگر های مصنوعی شاخص هایی هستند که از مواد مصنوعی ساخته می شوند. آنها در آزمایشگاه با واکنش های شیمیایی سنتز شده اند. برخی از اندیکاتور های مصنوعی رایج عبارتند از: فنول فتالئین ، متیل اورانژ، متیل بلو، اریو کروم بلک تی و… می باشد.
شما می توانید برای ساخت هر یک از شناساگر ها و محدوده استفاده از آن ها به مقالات شیمی دون مراجعه کنید؛ همچنین می توانید برای خرید هر یک از شاساگر ها به فروشگاه ما مراجعه و با مناسب ترین قیمت تهییه کنید.
