قبل از بررسی خلاصه نویسی مقاله ابتدا بیایید به گذشته کار هایمان نگاهی کنیم. در مقاله قبل درباره این مطلب صحبت کردیم که چگونه مقاله های خوبی برای کارمان پیدا کنیم؟ و بعد در مقاله ای دیگر، درباره این موضوع صحبت کردیم که چگونه یک مقاله شیمی را بخوانیم؟ حال نوبت آن رسیده که بعد از خواندن مقاله ها، به خلاصه نویسی آن ها بپردازیم و اطلاعات لازم را از آن ها استخراج کنیم.
چرا باید یک مقاله را خلاصه کنیم؟
پیش از پرداختن به بحث خلاصه نویسی مقاله، ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که اصلا چرا باید یک مقاله را خلاصه نویسی کنیم؟ اگر بخواهم یک پاسخ کوتاه و مختصر و مفید به این سوال دهم؛ باید چنین گفت که ما مقاله را خلاصه می کنیم تا در کوتاه ترین زمان ممکن و بدون سردرگمی بتوانیم به اطلاعات زیادی دسترسی داشته باشیم.
اگر برای انجام یک پژوهش 20 مقاله مختلف خوانده باشید؛ طبیعتا بسیار سخت است که بخواهید دائما به اطلاعات موجود در این مقالات مراجعه کنید تا مثلا یک روش سنتز را چک کنید و… بنابراین ما خلاصه نویسی مقاله را با قصد جمع آوری اطلاعات مفید و ساده کردن دسترسی به این اطلاعات انجام می دهیم.
خلاصه نویسی مقاله باید چگونه باشد؟
این که یک خلاصه باید دقیقا شامل چه نکاتی باشد یک امر کلی است. ممکن است یک نفر به دسته خاصی از اطلاعات نیاز داشته باشد در حالی که شخص دیگری اصلا به آن مطالب توجهی نکند و برایش مهم نباشد. مثلا یک پژوهشگر محاسباتی کار، در یک مقاله به دبنبال اعداد است اما پژوهشگر آزمایشگاهی به دنبال روش های سنتز و آنالیز هاست.
بنابراین در یک کلام باید چنین فکر کنید که نمی توان برای همه افراد و البته همه پژوهش ها یک نسخه واحد پیچید. اما نکاتی وجود دارد که می توان گفت عمومی تر است و شما به عنوان یک پژوهشگر و یا دانشجوی شیمی، برای انتخاب موضوع پایان نامه نیز به آن ها نیاز خواهید داشت و یا حداقل به آن ها توجه خواهید کرد.
سعی کنید خلاصه نویسی مقاله تان شامل موارد زیر باشد
اهداف پژوهش
هر پژوهشگری با توجه به اهدافی که دارد به سراغ یک کار خاص می رود و آن را به صورت ویژه ای انجام می دهد. بنابراین اگر می خواهید با مقاله ارتباط موثری داشته باشید، حتما اهداف پژوهشگر را بدانید. در این صورت، خیلی راحت تر متوجه اطلاعات داده شده در مقاله و چرایی انجام هر کاری می شوید.
اهداف معمولا در بخش خلاصه اول مقاله به صورت تیتر وار و در انتهای مقدمه مقاله به صورت مشروح آورده می شود. شما می توانید با مطالعه این دو بخش، از اهداف پژوهشگر مطلع شوید و با این آگاهی به خواندن مقاله و نوشتن خلاصه مقاله بپردازید.
روش های سنتز و آنالیز
یکی از مهم ترین قسمت ها در هر مقاله آزمایشگاهی، بخش مربوط به سنتز و آنالیز است. در این قسمت، پژوهشگر و یا نویسنده مقاله به روش های که برای سنتز ماده اش استفاده کرده اشاره می کند و از آنالیز های خاصی برای اثبات ویژگی های ماده سنتز شده اش استفاده می کند.
به عنوان مثال، او می گوید که چگونه نانو ذره مغناطیسی با خاصیت سوپرپارامغناطیسی از اکسید آهن ساخته و برای اثبات این که ماده اش نانو شده، از آنالیز های SEM و TEM و برای اثبات متخلخل بودن ماده اش از آنایز BET استفاده کرده است. بنابراین اگر شما هم بخواهید اثبات کنید که نانوذره ساخته اید؛ به این آنالیز ها نیاز دارید. همچنین اگر بخواهید همان نانوذره را بسازید؛ به روش سنتز این مقاله نیز احتیاج دارید.
بنابراین یکی از مهمترین قسمت ها در خلاصه نویسی مقاله، نوشتن روش سنتز و آنالیز است. در این رابطه، نام آنالیز ها، نام مواد اولیه و حتی نام فرآیند های استفاده شده تا رسیدن به فرآورده بسیار مهم هستند. در اینجاست که شما مفاهیم جدیدی یاد می گیرید. مثلا مفهوم الکترووینینگ، نیروی پراکندگی، الکترولیز، نمک مضاعف و… را متوجه می شوید.
نتیجه گیری
در پس هر پژوهشی اعم از محاسباتی و یا آزمایشگاهی، یک نتیجه گیری دقیق و مشخص وجود دارد. پژوهشگر و یا نویسنده مقاله در ابتدا اهدافش را ذکر می کند و سپس در نتیجه گیری، بیان می کند که به اهدافش رسیده یا نه. بنابراین بسیار مهم است که نتیجه گیری هر مقاله را با دقت بخوانید.
ممکن است که پژوهشگر عنوان کند روش مورد استفاده از منجر به نتیجه دلخواهش نشده باشد. بنابراین شما دیگر آن مسیر را طی نخواهید کرد. و یا ممکن است که پژوهشگر در این قسمت به اطلاعات ویژه ای اشاره کرده باشد. مثلا ممکن است بگوید که این روش جواب نداده اما ممکن است فلان روش جواب دهد.
بنابراین خواندن بخش نتیجه گیری مقاله، شما را به همه این اطلاعات می رساند و خلاصه نویسی مقاله شما را پر بار تر می کند.
خلاصه نویسی مقاله و ذکر چند نکته
کوتاه و مختصر بنویسید
یادتان باشد که شما دارید خلاصه مقاله را می نویسید؛ بنابراین نیازی نیست که همه مطالب گفته شده در آن جا را با همه جزئیاتش بنویسید. شما باید مطالب را بخوانید و سپس آنچه را که آموخته اید را در قالب یک خلاصه که حاوی مطالب اصلی و برخی جزئیات مهم و حیاتی است را بیان کنید.
بهترین راه این است که روش سنتی یعنی نوشتن روی کاغذ استفاده کنید تا این که بخواهید آن را در کامپیوتر تان تایپ کنید یا بخواهید پاراگراف های مقاله تان را کپی پیست کنید. نوشتن با قلم این امکان را به شما می دهد که ارتباط بیشتری با محتوا برقرار کنید و راحت تر در ذهن تان بنشیند.
از طرفی از آن ور بوم هم نیفتید. سعی کنید مهمترین مطالب را بیان کنید اما سعی نکنید آن قدر مطلب را خلاصه کنید که قسمت هایی از اطلاعات را از دست بدهید. بنابراین یک خلاصه مفید خلاصه ای است که نه کم باشد و نه زیاد. بهترین راه همان است که در بالا اشاره کردیم.
شما باید ابتدا مقاله را بخوانید و زیر نکات مهم را علامت گذاری کنید. سپس در دور دوم به سراغ خلاصه نویسی مقاله بروید و از آن نکات علامت گذاری شده استفاده کنید تا بتوانید یک خلاصه جامع و به درد بخور را استخراج کنید. لازم نیست همه مطالب را یادداشت کنید؛ مهمترین و مفید ترین ها را انتخاب کنید و البته برخی نکات مهم را نیز بیاورید تا خلاصه ای جامع و مفید تهیه کرده باشید.
برای قسمت های کلیدی رفرنس بنویسید
برخی قسمت ها هستند که شما با مطالب مفیدی پیدا می کنید ولی در آن مقاله چیزی درباره اش نوشته نشده است. اما در عین حال به مقاله دیگری ارجاع داده شده است. شما می توانید به مقاله مورد نظر مراجعه کرده و آن اطلاعات را استخراج کنید.
بنابراین به محض رسیدن به چنین مطالبی، به سرعت به مقاله مورد نظر مراجعه کنید و در خلاصه تان، کد doi آن مقاله را یادداشت کنید. با داشتن کد doi به راحتی می توانید به متن آن مقاله دست پیدا کنید.
پیشنهادات را یادداشت کنید
گاهی پیش می آید که پژوهشگری در مقاله اش از گمانه زنی هایی صحبت می کند. مثلا می گوید من این کار را به این نحو انجام داده ام اما احتمالا فلان روش نیز جوابگو باشد. در این لحظه به سرعت آن پیشنهاد را یادداشت کنید. این پیشنهاد می تواند موضوع خوبی برای پایان نامه یا پژوهش شما باشد.
یا اصلا اگر نخواهید از آن به عنوان یک موضوع استفاده کنید؛ حداقل دید شما را گسترده تر می کند و شما می توانید پیشنهاد های بینابین مطلب خودتان و آن پیشنهاد را هم در نظر داشته باشید. مثلا شما با یک ترکیب کار کرده و او با ترکیب دیگر، حالا مخلوطی از ترکیب شما و او می تواند خود موضوع جدیدی بر یک پژوهش باشد.
